Krijg inwoners betrokken via digitale participatie 

Het begon als een experiment: burgerparticipatie bij de actualisering van een bestemmingsplan. In 2022 komt de Omgevingswet – als voorbereiding moeten gemeenten oefenen met samenwerking en hoe je inwoners daarbij betrekt. Zo ook gemeente Overbetuwe. Het lot regeert: corona breekt uit, het participatietraject móet noodgedwongen compleet digitaal en wat denk je? Het blijkt steengoed te werken. Mede dankzij oud-presentator Frank du Mosch en side-kick Joris Grob van Kinran, improviserend vanuit een kleine Amsterdamse studio. 

Joris Grob werkt sinds juli 2019 voor gemeente Overbetuwe. Hij regisseert de pilot ‘Omgevingsplan Randwijk, Valburg, Slijk-Ewijk en Driel’ – interessant werk, waarbij het bestemmingsplan van de vier dorpskernen wordt geactualiseerd. Dat moet alvast gebeuren voor als de Omgevingswet komt. In 2022 moeten alle omgevingsplannen en –visies up-to-date en online raadpleegbaar zijn. Aanleiding om te actualiseren. 

Onder de Omgevingswet gaat dat niet zoals voorheen – ambtenaar sluit zich op en wanneer de schoorsteen rookt, komt hij met een nieuw bestemmingsplan naar buiten. Vanuit de participatiegedachte – een van de belangrijkste speerpunten van de Omgevingswet – begint Joris waar je eigenlijk hoort te beginnen: bij de inwoners. Met een compleet blanco A4, in te vullen via een interactief proces van participatie. Interessant, die actieve inspraak. Maar hoe krijg je burgers zo ver?

Interactieve participatie 

Uiteraard gaat daar werk aan vooraf. “Je moet inwoners warm maken voor het idee. Ze uitnodigen om mee te doen. Daarom ga je de straat op om ze erover te vertellen. Die uitleg is nodig – mensen snappen vaak niet wat een bestemmingsplan is, wat het werkelijk regelt. Het draait om (individuele) bouwmogelijkheden. Niet de hondenpoep op straat of verkeersveiligheid, maar wat er wel én niet mag in de directe leefomgeving. Zoals: is het toegestaan je woning splitsen, wat mis je aan voorzieningen of mag een leegstaande school een maatschappelijke functie krijgen?”  

“Inwoners, kom maar op met je wensen” 

In de eerste fase draait alles om mobilisering. “We spraken met de dorpsraad. Organiseerden werkgroepen. Sparden met vertegenwoordigers uit de vier dorpen. Alles om zo veel mogelijk inwoners inhoudelijk aan de praat te krijgen.”  

Vervolgens moest er een goede plek zijn om de ideeën te verzamelen. “Platform OnsOverBetuwe.nl wordt gefaciliteerd door de gemeente en veel gebruikt in de regio. Inwoners delen hier hun verhalen. Ze vragen en bieden hulp, plaatsen allerlei zaken op het prikbord. Vrijwillige buurtverbinders ondersteunen de community en zorgen voor verbinding, online én offline. Het platform leent zich bij uitstek om reuring te creëren, de discussie op gang te brengen en die goed te begeleiden.” 

Stellingen

In totaal plaatst Joris 50 stellingen op het platform binnen vier hoofdthema’s: economie, wonen, maatschappelijk en buitenruimte. “De inwoners mochten hierop stemmen. Soms moesten we wat pushen. Zo’n bestemmingsplan is natuurlijk niet per se sexy, er zijn veel regels, het is abstracte, juridische taal. Maar met een beetje herformuleren, flyeren en aansporing ging het balletje rollen.” 

Er stromen 359 ideeën binnen voor invulling van het te actualiseren bestemmingsplan. Ruw materiaal, dat flink moet worden gefilterd. “Alleen onderwerpen die relevant zijn voor het bestemmingsplan haalden de selectie. Zoals de drie belangrijkste thema’s die naar voren kwamen: de behoefte aan meer woningen voor jongeren en senioren, betere winkelvoorzieningen en meer aandacht voor duurzaamheid.” 

Pandemie dwingt succes af

“Stellingen die boven de 80% scoorden, gaven we een stip – die gingen direct mee richting gemeenteraad. Over de kwesties die 50% tot 80% van de stemmen kregen, viel te discussiëren. We analyseerden de stellingen, scherpten ze aan en besloten ze in nog een stemronde te bespreken, live, tijdens een fysieke bijeenkomst. Alles was geregeld. Een goede locatie, bevlogen vertegenwoordigers en twee data: eind maart en begin april. En toen? Corona.” 

Nederland gaat samen met de rest van de wereld op slot. Fysiek bij elkaar komen zit er niet in, het project lijkt in het water te vallen. Maar team Joris Grob bedenkt een oplossing, effectief en innovatief. “We zetten een webinar-platform op voor ongeveer 20 huiskamers per dorp. Vanuit een kleine studio in Amsterdam modereerde oud-presentator Frank du Mosch live het gesprek. Ik gold als specialist vanuit de gemeente als side-kick. Het leverde een bijzondere en leuke interactie op. Juist vanwege de coronasituatie deden burgers extra hun best.”  

 Zuivere discussie 

Tijdens twee dagen van websessies discussiëren inwoners van de vier dorpen over de stellingen. Wat waren de succesfactoren? “Mensen gaven zich bewust op en hoefden niet de deur uit voor de sessie – dit maakte ze extra geconcentreerd en betrokken. De moderator gaf mensen het woord als ze hun zegje wilde doen – niemand praatte door elkaar. Dat leverde een zuivere discussie op. Mensen luisterden, toonden interesse in elkaars mening. Wessel van de Valk schreef er een leuk stuk over.” 

 Groen licht voor digitale participatie 

Stellingen die 75% meerderheid krijgen of meer, komen sowieso terug in het advies aan de gemeenteraad. “In totaal kreeg 40% van de stellingen minstens 75% vóórstemmers.” 

Op basis van deze inventarisatie wordt een actualisatie van het bestemmingplan gemaakt. “De gemeenteraad blijft het bevoegd gezag, de raadsleden vellen het eindoordeel, maar ze weten dat de inwoners invloed hebben gehad op het plan zoals het voor hen ligt. Ik ben benieuwd naar de uitkomsten. Uiteraard deel ik die zodra het kan. Tot die tijd raad ik collega’s digitale participatie aan – dat werkt als een trein.”