‘Voor een succesvolle Omgevingswet heb je mensen nodig’

In haar werk bij de provincie Gelderland had collega Hilde de Wit-van der Zanden dagelijks te maken met de Omgevingswet. Ze stelt dat provincies en gemeenten in de toekomst nóg beter moeten samenwerken, om zo – binnen de korte termijnen van de wet – tot goede resultaten te komen. Een betere samenwerking zal namelijk leiden tot snellere besluitvorming. Toch plaatst Hilde ook een kanttekening: ‘Om de Omgevingswet uiteindelijk tot succes te maken, heb je mensen nodig.’

Op het moment van schrijven, zit senior Adviseur Omgeving Hilde de Wit-van der Zanden in de afrondende fase van haar opdracht bij de provincie Gelderland. ‘Samen met BPM Consult heb ik team Ruimte en Landschap geholpen aan een uitgebreid digitaal handboek, waarin we alle processen binnen de Omgevingswet tot in detail hebben uitgewerkt’, vertelt ze. ‘We hebben het handboek een tijdje geleden gepresenteerd, ze zijn er ontzettend blij mee.’

Terug naar de tekentafel

De afgelopen maanden zag Hilde het effect van de Omgevingswet van dichtbij. ‘Voorheen werden provincies pas laat betrokken bij de plannen van een gemeente – soms pas als er al een uitgewerkt initiatief op tafel lag. De kans was dan ook groot dat het plan niet voldeed aan provinciale belangen, en gemeente en initiatiefnemer opnieuw naar de tekentafel moesten. Zo kwamen de gemeente en de provincie sneller tegenover elkaar te staan – soms zelfs met een ingewikkelde juridische strijd tot gevolg. Ik heb dit in de afgelopen jaren bij de meeste provincies zien gebeuren, eigenlijk was alleen Gelderland een uitzondering op die regel. Daar staat heldere communicatie met gemeenten al langer hoog op de agenda – precies waar de Omgevingswet om draait.’

Eérst praten over belangen

Door die wet betrekken gemeenten de provincie al in een vroeger stadium bij hun plannen. ‘Dat komt door de zogenaamde ‘participatiefase’ – een van de belangrijkste pijlers van de Omgevingswet’, legt Hilde uit. ‘Voorafgaand aan een plan, bijvoorbeeld voor de aanleg van een nieuwe woonwijk, organiseert de gemeente een participatietraject. Speelt er een provinciaal belang, dan wordt de provincie daar ook voor uitgenodigd. Het grote voordeel hiervan is dat gemeenten en provincies éérst met elkaar in gesprek gaan over belangen, en meer aan de voorkant regelen.’

Snellere besluitvorming

Meer communicatie aan de voorkant heeft een groot voordeel, aldus Hilde: het leidt tot snellere besluitvorming. En laat dat nou nét een andere belangrijke pijler van de Omgevingswet zijn. ‘Als je aan het begin van een proces al goed hebt gepraat, dan kún je als provincie ook sneller advies geven. Gemeenten laten het nu twee weken van tevoren weten als ze een Omgevingstafel organiseren. Dat betekent dat we als provincie twee weken de tijd hebben om advies te geven – vroeger waren dat er zes. Een hele vooruitgang, want hoe sneller wij besluiten nemen, hoe eerder er een integraal advies op tafel ligt en procedures kunnen worden doorgevoerd.’

‘Door die termijnen zo kort te maken, dwing je instanties om sneller afwegingen en keuzes te maken’, gaat Hilde verder. ‘De participatiefase én de kortere doorlooptijden uit de Omgevingswet, verplichten provincies om actief met gemeenten mee te denken. Zo zullen ze uiteindelijk sneller en meer integraal advies geven.’

Mensen maken de wet

Toch is ze ervan overtuigd dat het er uiteindelijk niet alleen om gaat wát er in de Omgevingswet staat, maar om wie ermee aan de slag gaan. ‘Je kunt regels veranderen tot je een ons weegt, maar uiteindelijk heb je mensen nodig om een wet tot een succes te maken. Ik denk dat we wetgeving soms te zwart-wit zien. Natuurlijk, je kunt er altijd voor kiezen om regels klakkeloos uit te voeren. Maar je hebt er veel meer aan als je je afvraagt wat het doel van een bepaalde regel is, en hoe je processen kunt blijven verbeteren. We moeten de Omgevingswet als tool gebruiken om samen dingen te bereiken.’ 

Hilde was ook te gast in onze podcast Ruimtedenkers, om te praten over de veranderende rol van provincies na de invoering van de Omgevingswet. Benieuwd? Je luistert de aflevering via Spotify.