|
|
| Deel |
|
We hebben steeds meer hittegolven, hete dagen en hoge temperaturen in Nederland. Dat kan overal tot problemen leiden, maar in steden is het gemiddeld nog een paar graden warmer – en neemt de hittestress dus helemaal snel toe. Daar kúnnen bewoners zelf iets aan doen. Maar wat Kinran betreft, heeft die individuele benadering vooral nadelen. Daarom vinden wij verkoeling een publieke verantwoordelijkheid: het moet een plaats krijgen in gemeentelijk beleid. Bijvoorbeeld als onderdeel van het Warmteprogramma.
In ons koude kikkerlandje was het altijd verwarming dat de klok sloeg: de winters waren koud en warme zomerdagen konden we op één hand tellen. Verkoelingsmaatregelen waren simpelweg niet nodig. Dat verandert door klimaatverandering. We hebben niet alleen méér warme dagen, de dagen worden ook nog warmer – een trend die doorzet zolang we de opwarming geen halt toeroepen. Overal in het land treedt hittestress op. In steden krijgen mensen als eerste te maken met risico-temperaturen: daar wordt het door ruimtegebrek, weinig groen en veel beton gemiddeld 4 graden warmer dan in dunnerbevolkte gebieden.
Hoewel hittestress een bekend probleem is, staat verkoeling vaak niet op de publieke agenda. Gemeenten zien het vooralsnog als de verantwoordelijkheid van huiseigenaren of corporaties. Ergens is dat te begrijpen: met goede isolatie, ventilatie en airconditioning kom je een heel eind. Vooral die laatste oplossing wint aan populariteit: volgens TNO had 20 procent van de huishoudens in 2021 al een airco, in 2030 is dat naar verwachting al 40 procent. Fijn voor die huishoudens met een koeler binnenklimaat, maar voor de opwarming van hele wijken biedt airconditioning geen serieuze oplossing.
Ja, je huis wordt koeler. Maar een airco voert de warme lucht naar buiten, dus rondom je huis wordt het alleen maar warmer. Bovendien kosten al die airco’s – nu al ruim 3 miljoen – veel energie: niet gunstig in onze strijd vóór netbewustzijn en tegen netcongestie. En dan hebben we het grootste nadeel van die individuele verkoelingsoplossingen nog niet eens genoemd: ze vergroten de ongelijkheid. Mensen die geen airco kunnen betalen, zien de temperatuur in hun huis almaar oplopen terwijl stadgenoten er koeltjes bij zitten. Zonder ingrijpen worden de armste wijken straks de warmste wijken. En dat is reden genoeg om verkoeling op de gemeentelijke agenda te zetten.
We roepen gemeenten dan ook op: neem verkoeling serieus en accepteer dat het ook jullie verantwoordelijkheid is. Dat is de eerste stap. Daarna volgt de vraag hoe je hittestressmaatregelen duurzaam in beleid verwerkt. Wat Kinran betreft worden ze een vast onderdeel van het Warmteprogramma. Niet omdat ze wijken van het aardgas helpen – dat doen de maatregelen niet. Toch heeft verkoeling wat te zoeken in het warmteplan.
Sowieso heeft het allebei te maken met temperatuur. Maar belangrijker nog: als je op tijd begint met plannen, kun je twee vliegen in één klap slaan. Zo staan een hoop wijken op de nominatie voor een warmtenet in de komende jaren. Met het oog op een steeds warmere toekomst, kunnen gemeenten er ook voor kiezen om op die plekken geen ‘gewoon’ warmtenet, maar een ZLT-warmtenet aan te leggen. Daarmee kun je aangesloten woningen niet alleen verwarmen, maar ook koelen: ZLT staat voor zeer lage temperatuur. Zo’n strategische keuze vraagt om vooruitkijken.
De aanleg van een ZLT-warmtenet kost wat, maar die investering werpt absoluut z’n vruchten af. Zo kost het relatief weinig energie – fijn voor het elektriciteitsnet – en kunnen hele wijken in één keer worden aangesloten. Bovendien: overtollige warmte wordt niet de omgeving ingepompt, maar onder de grond opgeslagen voor de winter. En dat allemaal aardgasvrij, net als het ‘gewone’ warmtenet dat vaak al in Warmteprogramma’s voorkomt.
Daarnaast zijn er natuurlijk meer manieren om een huis koel te houden in de zomer. Nieuwbouw kan zo worden ontworpen dat goede isolatie en ventilatie de woning leefbaar houden bij warm weer. Ook in bestaande huizen kan isoleren en ventileren werken. Daarnaast kunnen gemeenten meer zonwering stimuleren en groen planten: met elke 20 procent groen erbij koel je een stad een graad af, en schaduw levert al snel zo’n 15 graden winst op.
Het zou zomaar kunnen dat maatregelen tegen hittestress over een paar jaar wettelijk verplicht worden. Dat kun je als gemeente afwachten, maar dan is het mogelijk al te laat om voor een oplossing te kiezen die past bij lokale hitte-, stroomnet- én ongelijkheidsuitdagingen.
Welke oplossing dat precies is? Dat verschilt per gemeente en situatie. Onze experts kunnen je begeleiden tijdens het hele traject. Bijvoorbeeld door inzichtelijk te krijgen met welke hindernissen je te maken hebt, welke verkoelingsoplossingen daar goed bij passen en welke kennispartners of leveranciers een plekje aan tafel moeten krijgen.
Neem contact op met het duurzaamheidsteam van Kinran.
Aflevering 19
