Netcongestie, wat kan er nog wel?

Het elektriciteitsnet is vol. Nederland zit op slot. Als je een nieuwe, wat grotere, elektriciteitsaansluiting wilt, kom je op de wachtlijst. “Vanaf 2029 is er weer stroom”, is dan de boodschap. Kan er echt niets meer? Uko Post werkt nu ruim vier maanden voor de gemeente Doetinchem als energieplanoloog. Laten we kijken naar hoe deze gemeente omgaat met een elektriciteitsnet dat piept en kraakt.

Verdubbeling van het aantal transformatorhuisjes

Netbeheerder Liander is al begonnen het regionale en lokale elektriciteitsnet uit te breiden en te verzwaren. Ongeveer één op de drie straten moet open de komende jaren voor extra of zwaardere kabels. Ook gaat Liander het aantal transformatorhuisjes in Doetinchem verdubbelen. Er staan nu ongeveer 500 van dat soort gebouwtjes in de gemeente. Liander verwacht dat dat aantal groeit naar ongeveer 1.000. We gaan straks zien dat er op allerlei plekken – in groenstroken, op parkeerplaatsen en op de hondenuitlaatplaats – van die gebouwtjes bij gaan komen. Niet fraai, maar wel noodzakelijk.

Forse uitbreiding van het hoogspanningsstation

Net buiten de gemeente, op de grens met buurgemeente Bronckhorst, ligt hoogspanningsstation Doetinchem-Langerak. Als verantwoordelijke voor het landelijke elektriciteitsnet gaat TenneT het vermogen daarvan verdubbelen. Dat betekent in de praktijk dat het station veel groter wordt. TenneT heeft de gemeente nodig voor de ruimtelijke procedure. Omdat het hoogspanningsstation op de grens van twee gemeenten ligt, zou het ook goed kunnen dat de provincie deze taak op zich neemt.

Bedrijven hebben veel last van de files op het net

Veel bedrijven ondervinden nu al hinder van de krapte op het net. Ze kunnen geen nieuwe grootverbruikersaansluiting krijgen en daarom is van verplaatsing, uitbreiding of elektrificatie geen sprake. Als gemeente merken we het ook, want we kunnen onze kavels op het nieuwe bedrijvenpark niet uitgeven. Gelukkig zitten de bedrijven niet stil. Ze passen hun bedrijfsproces aan, zodat ze meer energie besparen en minder pieken in hun verbruik hebben. Ze zoeken elkaar op en bedenken samen oplossingen zoals energyhubs of groepsaansluitingen. Of ze gaan zelf duurzame energie opwekken en opslaan. Veel bedrijven zijn noodgedwongen creatief, zoeken de grenzen op van wat kan en mag en bedenken oplossingen “achter de meter” (buiten het reguliere elektriciteitsnet om). In het uiterste geval bestellen ze een aggregaat.

Foto: Netbeheer Nederland

Komt de nieuwe school er wel?

Ook scholen worden inmiddels de dupe van de drukte op het elektriciteitsnet. Een basisschool in de gemeente barst uit zijn voegen en zit al jaren in verouderde bebouwing. Elders in de wijk gaan ze nieuw bouwen. Maar ze krijgen geen nieuwe, grotere aansluiting. Bij uitzondering mogen ze misschien hun huidige kleine aansluiting meenemen naar de nieuwe locatie. Maar is dat voldoende? Ze gaan nu creatief nadenken hoe ze met een kleine aansluiting toch voor 2029 open kunnen.

Integraal programmeren

Liander en de provincie Gelderland zijn onder de noemer “integraal programmeren” trajecten gestart om in beeld te brengen hoe de netbelasting er over 5 à 10 jaar uitziet. Ze vragen gemeenten zo nauwkeurig mogelijk aan te geven waar nieuwe woonwijken, bedrijventerreinen en windmolens komen. Op die manier kan de netbeheerder inschatten waar de investeringen nodig zijn. Op deze manier ontstaat er over 5 à 10 jaar niet weer een netcongestieprobleem.

Lokale Energie Strategie

Als gemeente gaan we een Lokale Energie Strategie opstellen. We hopen hiermee netcongestie op korte termijn (zeg: de komende vijf jaar) het hoofd te bieden. Ook gaan we in kaart brengen wat de netproblemen betekenen voor ons toekomstige energiesysteem. We hebben niet de illusie dat we dit probleem kunnen oplossen. Wel kunnen we met elkaar een handelingsperspectief schetsen zodat bedrijven, ontwikkelaars en de corporatie weten waar ze aan toe zijn. Een oplossing kan liggen in het aanleggen van netneutrale wijken, het gebruik van bodemenergie, grootschalige energieopslag en smart energy hubs. Het zou ook kunnen dat de warmtetransitie op zijn kop gaat: meer collectieve en hybride warmtesystemen in plaats van individuele (all electric) oplossingen.

Energiegemeenschap

We denken ook na over energiegemeenschappen. Daarbij wordt energie uitgewisseld los van het publieke net, via een open en democratisch systeem. Dit is een lokale oplossing, waarbij de inwoner of het bedrijf zelf aan het stuur zit. Toekomstmuziek? Ja en nee. Op diverse plekken in ons land wordt er inmiddels hard aan gewerkt. De Regiodeal Achterhoek heeft er € 4,2 miljoen voor beschikbaar gesteld. Binnen de RES-sen is er aandacht voor en ook de EU heeft het concept ‘energiegemeenschappen’ geïntroduceerd in de energiewetgeving. Ik ga met partijen uitdokteren of we zo’n energiegemeenschap concreet kunnen maken.

Hoe verder?

Doetinchem is dus concreet aan de slag met de problemen op het elektriciteitsnet. De gemeente kan dat niet alleen en het is ook niet volgend jaar opgelost. Vooral de netbeheerders zijn belangrijke bondgenoten. Samen gaan we slimme stappen zetten op het juiste moment. Zodat er straks weer voldoende stroom is voor alle belangrijke ontwikkelingen die op deze gemeente afkomen.

Luisteren maar!

Meer weten over netcongestie? Goed nieuws! Maandag 29 april  verschijnt er een gloednieuwe aflevering van Ruimtedenkers over dit onderwerp op Spotify en Podimo🎙️.